Васильев Валерий Васильевич – Муттуххай Бороҥ

(15.12.1963 – 01.07. 2021 с.)

Поэт, суруналыыс, 2003 с. Россия Суруналыыстарын союһун чилиэнэ, 2016 с. СР Суруйааччыларын союһун чилиэнэ.

Күн күлүмүттэн күлүөххэ- үөрүөххэ,

Кыаттарбаты булгу кыайыахха,

Санаа күүһүнэн мөрүөн тардыахха,

Соргубут туһугар сомоҕолоһуохха.

Муттуххай Бороҥ

      Васильев Валерий Васильевич 1963 с. ахсынньы 15 күнүгэр Кэнтик нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Үөһээ Бүлүү 8 кылаастаах, онтон Исидор Барахов аатынан 1 № нүөмэрдээх оскуолалары ситиһиилээхтик бүтэрэн, “Карл Маркс” аатынан отделениеҕа оробуочайынан үлэлээбитэ. Сэбиэскэй Армия кэккэтигэр сулууспалаабыта.

     1987 с Чита куоракка индустриальнай- педагогическай техникуму бүтэрбитэ.

     1988 – 1991 сс. Аммаҕа 15 №дээх СПТУга, Үөһээ Бүлүүгэ  “Боотулуу”, “Үөдүгэй” совхозтарга комсомол комитетын босхоломмут сэкирэтээринэн, профсоюзнай тэрилтэ бэрэссэдээтэлинэн, Үөһээ Бүлүүтээҕи 10 №дээх СПТУга иитээччинэн айымньылаахтык үлэлээбитэ, ыччат ортотугар үгүс өрүттээх үлэни ыыппыта. Кэлин социальнай көмүскэл, үлэлээх, дьарыктах буолуу Киинин сүрүннүүр исписэлииһинэн үлэлээбитэ.

      М.К. Аммосов аатынан СГУ саха салаатын үөрэнэн бүтэрэн, талан ылбыт идэтинэн, саха тылын уонна литэрэтиирэтин  учууталынан, 1992 с И. Барахов аатынан орто, 1995 с. Туобуйа оскуолаларыгар учууталлаабыта.

     1996 с. СӨ НА ГЧИ аспирантуратыгар киирбитэ. Кэтэхтэн РФ президенин иһинэн норуот хаһаайыстыбатын уонна государственнай сулууспа академиятын бүтэрбитэ.

       2000 с. “Республика бүттүүнэ”, 2002 с. “ Эхэ столицы”, 2004 с. “Киин куорат”, “Орто Дойду”, “Кыым”, “Туймаада саҥата”, “Ил Түмэн” хаһыаттарыгар корреспонденынан үлэлээбитэ.

      1999 с. “Туймаада-Лизинг” ДГУП исписэлииһинэн үлэлээн, салайар үлэ ымпыгын-чымпыгын билбитэ.

       2006 с тохсунньу 10 күнүттэн “Үөһээ Бүлүү” сэлиэнньэтэ муниципальнай тэриллии кылаабынай исписэлииһинэн, 2008 с. улуус дьаһалтатын уопсастыбаннаһы кытта үлэтин сүрүннээччинэн 2017 с дылы үлэлээбитэ. Үөһээ Бүлүү улуустааҕы Сэбиэтин II-c, III-c  ыҥырыылаах болдьоҕун норуот депутатынан талыллан үлэлээбитэ.

        2017 с. балаҕан ыйын 13 күнүттэн Үөдүгэй нэһилиэгин баһылыгынан үлэлээбитэ. Үлэлиир кэмнэригэр салайааччы быһыытынан үрдүкү салалта итэҕэлин, дьон-норуот ытыктабылын ылбыта.

        Муттуххай Бороҥ университетка үөрэнэ сылдьан топонимиканан уонна саха тыла үөскээһинин үөрэтиинэн, чинчийэр үлэнэн утумнаахтык дьарыктаммыта. Кини бу үлэтин түмүктээн, уһун кэмҥэ сыралаһан мунньан, чинчийэн-үөрэтэн сахалар хос ааттарын испииһэктээбитин, быһаарбытын, ону 9138 карточкаҕа киллэрбитин биллиилээх топонимист-ученайга, саха саарыныгар Иванов М.С. -Багдарыын Сүлбэҕэ туттарбыта. Багдарыын Сүлбэ Муттуххай Бороҥ туттарбыт боччумнаах үлэтин үрдүктүк сыаналаан элбэхтик махтанан бэйэтин кинигэлэригэр киллэрбитэ. Муттуххай Бороҥ ити сыллартан хоһооннору, кэпсээннэри суруйар буолбута.

2003 сылтан Россия Суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ. хаһыаттарга, сурунаалларга бэчээттэппит ыстатыйалара, интервьюлара республика, тыа сирин олохторун киэҥник сырдатар, баар кыһалҕалары сытыытык көрдөрөр айар тыл абылаҥын толорутук баһылаабыт журналист быһыытынан биллэрэ.

     2013 с. «Олох хаарын оймоон» диэн хоһооннорун, араас кэмнэргэ суруйбут анаарыыларын, публицистическай ыстатыыйаларын, очеркаларын, эссе аҥаардаах суруйууларын, кэпсэтиилэрин хомуурунньугун хомуйан таһаарбыта.

      2015 сыл саҥатыгар «Хоһооннорум – мин олоҕум» хомуурунньукка кыттыгас ааптар быһыытынан киирбитэ.

       2015 сыл ахсынньытыгар «Төлкөбүн түстээбит холумтан» диэн хоһооннорун хомуурунньуга күн сирин көрбүтэ.

       2020 с. поэма истиилигэр суруллубут “Чиэрбэ Хотуна” хоһоонунан кэпсээн кинигэтэ, дойдутун кэрэ айылҕатын хоһуйбут хоһоонноро, таптал алыптаах аартыгар суруйбут хоһоонноро киирбиттэр.

        Кини хас да хоһонноро ырыа буолан ылланаллар. 2016 сыл атырдьах ыйыгар Александр Дмитриев-Таммах мелодиятыгар «Аан ситим ырыалара» ырыанньыкка «Түүл дьолун утаҕа» хоһооно ырыа буолан киирбитэ.

       Кини проза өттүгэр кылгас-кылгас кэпсээннэри, сэһэннэри суруйан өтөн киирбитэ. Прозаик быһыытынан дьон уобараһын, тулатыгар сылдьар дьонун уобарастарынан айбыта, кэпсээннэрэ дьиҥнээх олоххо буолбут түбэлтэлэр буолан олус биһирэммиттэрэ. Ити курдук Муттуххай Бороҥ бэйэтэ туспа суол-иис хаалларбыт уратылаах. суруйааччы буолан  ааҕааччыга биллибитэ.