Якутский эпос олонхо, один из выдающихся памятников эпического наследия народов тюрко-монгольского мира, возник в глубокой древности, и исследователи относят его по стадиальной типологии к наиболее ранним типам тюркомонгольского эпоса.
Олонхо – величайший памятник устного народного творчества, отражающий в яркой художественной форме образ жизни, мировоззренческие и нравственные принципы народа саха, прежде всего, его вековую мечту о мирной жизни с соседними народами. В олонхо полностью раскрывается внутренняя сущность якутского народа, его гуманизм и гордый независимый дух, который на протяжении столетий, полных сложными историческими событиями, позволил народу сохранить свой язык и самобытную духовную культуру.
Представляем Вам виртуальную выставку изданий олонхо из фонда нашей библиотеки.
Оготоев П.В. Элэс Боотур: Олонхо/Петр Оготоев И.Пестряков уруһуйа. Эпоһы харыстыыр, үөрэтэр, тарҕатар Олонхо фонда.- Дьокуускай, 2002.-1228 с.:
Олонхо “Элэс Боотур” – один из выдающихся памятников устного художественного творчества якутского народа, в котором художественным языком поразительной силы описывается борьба двух противоборствующих сил. Одной из особенностей олонхо “Элэс Боотур” является преобладание в нем воспитательного аспекта. Книга рассчитана на фольклористов, филологов, педагогов и на широкий круг читателей.
Прослушайте аудиокнигу олонхо “Элэс Боотур”на якутском языке, размещенную на канале нашей библиотеки в YouTube.
Никифоров К.Н. Хабытта Бэргэн: олоҥхо / К.Н. Никифоров – Лөкөчөөн; [редкол.: бас ред. проф. В.Н. Иванов уо.д.а.]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илинни фед. Ун-т, Олоҥхо научнай-чиничийэр ин-та. – Дьокуускай: ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2012. – 388 с.
К.Н. Никифоров – Лөкөчөөн – аныгы кэм биллиилээх олоҥхоһута. Дьон-сэргэ биһирэбилин ылбыт олоҥхотун элбэх тас дойдуларга сылдьан толорбута, саха олоҥхото киэҥ эйгэҕэ тарҕанарыгар төһүү күүс буолбута. Бу олоҥхо биир сүрүн уратытынан тылын-өһүн баайа, уустаан-ураннаан олоҥхо алыптаах эйгэтигэр угуйуута буолар. Кинигэ олоҥхону кэрхсээччилэргэ, научнай үлэһиттэргэ, студеннарга аналлаах.
Предлагаем посмотреть видеозапись тифлоспекталя “Хабыр киирсиилээх Хабытта Бэргэн” на нашем канале в YouTube.
Александров-Ынта Никиитэ, Никита Семенович. Көр Буурай Бухатыыр : олонхо / Ынта Никиитэ ; [бэлэмнээтилэр: Илларионов В.В., Федотов Г.М. ; редактор: Петрова Т.И. ; техническай редактордар: Петрова Р.Н., Гаврильева Н.В. ; художник: Ноева В.Ф. ]. Дьокуускай, 2000. – 192 с.
Үөһээ Бүлүү оройуонун Дүллүкү нэһилиэгин олоҥхоһута Н.С. Александров-Ынта Никиитэ тылыттан учуутал Григорьев Иван Николаевич уһулбут олоҥхото. «Көр Буурай» олоҥхо баай ис хоһоонунан, сюжетнай-композиционнай тутулунан, ойуулуур-дьүһүннүүр дэгэтинэн бастын олонхолор кэккэлэригэр киирэр.
Предлагаем посмотреть запись мероприятия “Олоҥхо уһун тыыннаах ааҕыыта” (марафон по чтению олонхо Н.С. Александрова-Ынта Никиитэ “Көр Буурай Бухатыыр”), организованного в нашей библиотеке летом 2021 года в рамках подготовки Ысыаха Олонхо-2022.
Ойуунускай П.А. Дьурулуйар Ньургун боотур: Олоҥхо/Саха Респ. Наукаларын акад. Гуманит. чинчийии ин-тута; Бэчээккэ бэлэмнээтилэр П.Н. Дмитриев, С.П. Ойунская; Олоҥхо ойуутугар график В.С. Карамзин үлэлэрэ киирдилэр; Кинигэ ис-тас кимэргэтиилэрин худож. Д.П. Дмитриева оҥордо. – Дьокуускай, 2003 – 544 с.
Саха уус-уран литературатын классига П.А. Ойуунускай бу олоҥхото туспа кинигэнэн аан бастаан толору бэчээттэнэр уонна уһулуччулаах суруйааччы төрөөбүтэ 100 сылыгар ананар.
Величайший памятник якутского народного творчества — олонхо «Нюргун Боотур Стремительный» воссоздан на рубеже 20—30 гг. основоположником якутской советской литературы П.А. Ойунским. В мифологизированных образах олонхо отразилась древнейшая история якутов — скотоводческого народа южного происхождения. Вот почему глубоко оригинальный якутский эпос обнаруживает родство с преданиями других тюркоязычных народов, живущих в настоящее время за несколько тысяч километров от якутов.
Тарасов Н.М. Күн Эрили. Бүдүрүйбэт Нүһэр Бөҕө. Дуулаҕа Баатыр. Ала Туйгун : олоҥхо / Н. М. Тарасов; [составители : А. Ф. Корякина, Ю. П. Борисов, С. Д. Львова и др.; отв. ред. Р. Н. Анисимов]; НИИ Олонхо СВФУ им. М.К. Аммосова. – Якутск : Кытыл, Медиа-Холдинг Якутия, 2019. – 252 с. – (Серия “Олонхо современности”). ISBN 978-5-471-00753-6
В книгу вошли 4 текста олонхо современного олонхосута Горного улуса Н.М. Тарасова. По основному содержанию и образу главных героев публикуемые олонхо, согласно классификации Н.В. Емельянова, относятся к типу олонхо о защитниках племени айыы и ураангхай саха.
Ядрихинский П.П.-Бэдьээлэ. Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр = Девушка-богатырь Джырыбына Джырылыатта : олонхо / П. П. Ядрихинский-Бэдьээлэ ; запись П. Н. Дмитриева-Туутук ; [сост. : А. Ф. Корякина, Ю. П. Борисов и др. ; общ. ред. пер. Т. И. Петрова ; отв. ред. В. В. Илларионов] ; ФГАОУ ВО «Сев.-Вост. федер. ун-т им. М. К. Аммосова». – Якутск : Көмүөл, 2019. – 512 с. – (Серия «Якутское олонхо»). ISBN 978-5-6042981-0-7
Олонхо П.П. Ядрихинского-Бэдьээлэ, записанный фольклористом П.Н. Дмитриевым в 1970 г., является одним из лучших образцов якутского эпоса. Текст олонхо ранее было опубликовано дважды: в 1981 г. на якутском языке и в 2011 г. с переводом на русский язык.
Охлопков-Буоратай, Егор Герасимович. Үрүҥ Уолан Бухатыыр : олонхо / Е.Г. Охлопков-Буоратай ; Россия наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаата, Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар проблемаларын института, “Нам улууһа” муниципальнай тэриллии ; [хомуйан оҥордулар: А.Н. Данилова, Н.В. Павлова ; эппиэттиир эрэдээктэр А.А. Кузьмина]. – Дьокуускай : Көмүөл, 2019.-244 с.
Нам улууһун Көбөкөн (Фрунзе) нэһилиэгин аатырбыт олоҥхоһута Е.Г. Охлопков-Буоратай бу олоҥхотун 1938 сыллаахха эт илиитинэн суруйан хаалларбыт, кэнчээри ыччатыгар анаабыт үтүө баайа. Олоҥхоҕо Үрүҥ Уолан икки бухатыыр уолаттара олохторун оҥостоллоро, айыы дьоннорун абааһы аймахтарыттан быыһыыллара кэпсэнэр. Орто дойду дьоно бары бииргэ түмсэн, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһэр санааларын этэр олоҥхо буолар. Кинигэ ааҕааччы киэҥ эйгэтигэр, олоҥхону сэҥээрээччилэргэ ананар.
Ытык Бүлүү олоҥхото : Үс кинигэ киирбит таһаарыыта
1. Бүлүү олоҥхоһуттара: ыйынньыктар, ахтыылар, матырыйааллар.
2. Борис Алексеевич Алексеев- Олоҥхоһут Барыыс “Эрбэхтэй Мэргэн” олоҥхото.
3. Степан Иванович Еремеев – Дэдэгэс “Төбөт Мэник бухатыыр” олоҥхото.
Павлов, Иван Данилович. Аар саарга аатырбыт ат курдук ааттаах Адаам Саар : Олонхо. Олонхосут И.Д. Павлов / Авторы составители Илларионов В.В., Илларионова Т.В. Якутск: Дани-Алмас, Якутск: Дани-Алмас, 2018. 248 с.
И.Д. Павлов Сунтаар улууһун кырдьаҕас олоҥхоһута, эдэр эрдэҕиттэн Өлүөхүмэнэн, Тайҕанан сылдьан олоҥхолообута биллэр. Кини хара кырдьыар диэри олоҥхолуур идэтин ыһыктыбатах, дьонугар-сэргэтигэр кыһыҥҥы уһун түүннэргэ, ыһыахтар кэмнэригэр олоҥхолуур эбит. Кини олоҥҕхотун Т.Т. Данилов Аҕа дойду Улуу сэриитин иннигэр сурукка-бичиккэ түһэрбит. Олоҥхо тыла, ойуулуур-дьүһүннүүр дэгэтэ, уобарастарын кэккэтэ, сюжета Сунтаар улууһун олоҥхоһуттарын үгэһин арыйан көрдөрөр.
Захаров, Тимофей Васильевич.
Ала-Булкун : якутское олонхо / Т. В. Захаров- Чээбий ; [запись В. Н. Васильева ; подгот. текста Э. К. Пекарского, Н. В. Емельянова ; пер. Г. В. Баишева-Алтан-Сарына ; вступ. ст. Н. В. Емельянова ; редкол.: д. ф. н. Н. В. Емельянов ( отв. ред.), к. ф. н. В. М. Никифоров, к. ф. н. В. В. Илларионов] ; Акад. наук Респ. Саха ( Якутия), Ин-т яз., лит. и истории. – Якутск : Сахаполиграфиздат, 1994. – 101 с.
Порядин А.С. Үрүҥ Үөдүйээн: олоҥхо / Порядин А.С.; [редкол.: бас ред. проф. В.Н. Иванов уо.д.а.]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи фед. ун-т, Олоҥхо научнай-чинчийэр ин-та. – Дьокуускай: ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013 – 360 с.
Мэҥэ-Хаҥалас улууһун фольклориһа, олоҥхону толорооччу А.С. Порядин 1941 сыллаахха сурукка түһэрбит олоҥхото аан бастаан бэчээккэ таҕыста. Бу олоҥхо айыы аймаҕын төрүттүүр аналлаах сүрүн геройдаах олоҥхолорго киирэр. Олоҥхону таһаарыы ырытыылаах, комментарийдаах оҥоһуллунна.
Кинигэ олоҥхону кэрэхсээччилэргэ, научнай үлэһиттэргэ, студеннарга аналлаах.
Алексеев А.Н. Ханалас Боотур: олонхо / А.Н. Алексеев; [зап. Е.Е. Лукина со слов сказителя А.Н. Алексеева; подготовка к печати: Р.Н. Анисимов, Л.Н. Герасимова; отв.ред. В.Н. Иванов]; НИИ Олонхо СВФУ им. М.К. Аммосова. – Якутск: Издательский дом СВФУ, 2014. – 320 с.
В книгу вошло ранее не публиковавшееся олонхо сказителя из Хангаласского улуса А.Н. Алексеева “Хаҥалас Боотур”, по своему основному содержанию и образу главного героя относящееся к типу олонхо о родоначальниках племени ураангхай саха. Издание снабжено примечаниями и текстологическими комментариями.
Предназначено для специалистов, студентов и учащихся, а также для всех интересующихся эпическим наследием народа саха.
Терютина П. М. Уолусхан улаан аттаах Уһук Туйгун бухатыыр: олоҥхо / П.М. Терютина; [редкол.: бас ред. В.Н. Иванов уо.д.а.]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илинни фед. ун-т, Олоҥхо научнай-чинчийэр ин-та. – Дьокуускай: ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2015. – 192 с.
Чурапчы улууһун талааннаах олоҥхоһута Пелагея Михайловна Терютина олоҥхотун Г.С. Борисов 1947 сыллаахха сурукка туһэрбитэ аан бастаан бэчээккэ таҕыста. Олоҥхо айыы аймаҕын көмүскүүр аналлаах сүрүн геройдаах олоҥхолорго киирэр. Олоҥхону таһаарыы ырытыылаах, комментарийдаах оҥоһулунна. Кинигэ олоҥхону кэрэхсээччилэргэ, студеннарга, научнай улэһиттэргэ аналлаах.
Яковлев Н.П. Даадар Хара: олоҥхо / Н.П. Яковлев – Курууппа ойуун; [редкол.: бас ред. проф. В.Н. Иванов уо.д.а.]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи фед. ун-т, Олоҥхо научнай-чинчийэр ин-та. – Дьокуускай: ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013 – 296 с.
Н.П. Яковлев – Курууппа – Саха сиригэр XX үйэ саҕаланыытыгар кылгас кэмҥэ олорон ааспыт ойуун идэлээх киһи. Кини суруттаран хаалларбыт “Даадар Хаар” олоҥхото Мэҥэ-Хаҥалас улууһун түөлбэлэрин үйэлэри уҥуордаан утумнаан-ситимнээн XXI үйэҕэ тиийэн кэлбит олоҥхолоруттан биирдэстэрэ буолар. Саха итэҕэлин, төрүт үгэстэрин илдьэ сылдьар айдарыылаах киһи айымньытын тыла-өһө имэҥнээх уонна илбистээх, ураты туспа айылгылаах.
Кинигэ олоҥхону кэрэхсээччилэргэ, студеннарга, научнай үлэһиттэргэ анллаах.
Петров С.В. Оҕо Дьуулаах бухатыыр / С.В. Петров – Чыычаах; [хомуйан оҥордулар: В.В. Обоюкова, Р.Н. Анисимов, С.Д. Львова; редкол: бас ред. проф. В.Н. Иванов; С.В. Петров тылыттан М.Н. Иванов суруйуута (1937 с.)]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи фед. ун-т, Олоҥхо научнай-чинчийэр ин-та. – Дьокуускай: ХИФУ издательскай дьиэтэ, 2012. – 144 с.
XIX-XX үйэҕэ Ньурба араас түөлбэлэрин олоҥхоһуттарын репертуарыгар киэҥник тарҕаммыт «Оҕо Дьуулаах бухатыыр» олоҥхо – Бүлүү сүнньүгэр «кыыс кэрэ куоластааҕынан» аатырбыт С.В. Петров – Чыычаах аҕатыттан утумнаан толорбут норуот тылынан уус-уран айымньытын биир бастыҥ, кэрэхсэбиллээх холобура – саха олоҥхотун сэҥээрэр, кэрэхсиир, чинчийэр уонна үйэтитэр дьоҥҥо ананар.
Бурнашев И.И. Сылгы уола Дыырай Бухатыыр = Сын лошади Богатырь Дыырай / [Зап. Г.У. Эргис со слов сказителя И.И. Бурнашева – Тонг Суоруна; пер.: Е.С. Сидоров; подготовка к печати: В.В. Илларионов, Т.В. Илларионова; отв. ред. А.Н. Жирков]; ИГИиПМНС СО РАН; СВФУ им. М.К. Аммосова; НИИ Олонхо СВФУ. – Якутск: Издательский дом СВФУ, 2013. – 376 с.
В книгу вошло ранее не опубликованное олонхо одного из известных сказителей Мегино-Кангаласского улуса И.И. Бурнашева – Тонг Суоруна «Сын лошади Богатырь Дыырай», по своему основному содержанию и типу главного героя, по классификации Н.В. Емельянова относится к архаическому типу олонхо. Издание снабжено примечаниями, текстологическими комментариями и указателями.
Предназначено для специалистов, студентов и учащихся, а также для всех интересующихся якутским фольклором.
Иванов В.И. Хорула Боотур: олоҥхо / В.И. Иванов – Чиллэ; [хомуйан оҥордулар: С.Д. Львова, В.В. Обоюкова, Р.Н. Анисимов; редкол.: бас ред. проф. В.Н. Иванов уо.д.а.]; М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи фед. ун-т.– Дьокуускай: ХИФУ Издательскай дьиэтэ, 2013 – 360 с.
В.Н. Иванов – Чиллэ олоҥхото билиҥҥи ааҕааччыга быдан тиийимтиэ, өйдөнүмтүө, тыла-өһө судургу, үксэ олук хоһооннортон турар, сюжета хатыланар. Онон “Хорула Боотур” олоҥхо аныгы кэм араҥатыгар ананар. Олоҥхоһут тыыннаах толоруута видеоҕа уһуллан, кинигэҕэ компакт-диск быһыытынан сыһыарыллар.
В первую книгу олонхо Д. М. Говорова “Мүльдьү Беҕе” (Мюльджю Бёгё) вошло олонхо Д. М. Говорова по тексту, записаннному А. Ф. Бояровым у выдающегося олонхосута в 1934-1935 гг. в г. Якутске. Наряду с этим, в настоящем издании читателю предлагается ознакомится с полным перечнем изменений, внесенных в рукопись А. Ф. Боярова при первом издании олонхо Д. М. Говорова, осуществленном в 1938 г. Научно-исследовательским институтом языка и культуры Якутской АССР (редактор С. Р. Кулачиков-Элляй). Для полного восприятия читателем содержания издания олонхо 1937 г. в первую книгу включены также предисловие С. Р. Кулачикова-Элляя к указанному изданию и пояснения старинных якутских слов, составленных Н. М. Заболоцким-Чысханом
Во вторую книгу олонхо Д. М. Говорова вошли перевод олонхо “Мүлдьү Бөҕө” на основе текста издания 1938 г. под редакцией С. Р. Кулачикова-Элляя (Говоров Д. М. Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бөҕө. – М.-Я. – 1938. – 195 с. Комм.), осуществленный Е. С. Сидоровым и опубликованной отдельной книгой в двух частях в 2003 г. (Говоров Д. М. Непобедимый Мюльджю Беге. Олонхо. В 2-х частях. / пер. с якут., предисл. и коммент. Е. С. Сидорова. – Якутск, 2003. – Часть I – 228 с. Часть II – 221 c.), а также предислисловие автора к изданию. Е. С. Сидоров сделал литературный перевод олонхо, составил научный комментарий к тексту. Оригинальный труд Е. С. Сидорова был издан в 150 экземплярах и уже в наши дни стал биобиблиографической редкостью. Издание адресовано литературоведам, культурологам, лингвистам, а также широкому кргу читателей
Теплоухов-Тимофеев, И. Г. Иэйиэхсит сиэнэ эриэн таба аттаах Эрэбил Бэргэн : (1941 с. олоҥхоһут И. Г. Теплоухов- Тимофеев тылыттан Лазарев Дмитрий Петрович суруйуута) / И. Г. Теплоухов-Тимофеев ; [науч. ред. ф.н.к. А. Е. Захарова ; бэчээккэ бэлэмнээтилэр: Е. Н. Протодьяконова, Ф. А. Тимофеев, У. М. Флегонтова, В. В. Обоюкова] ; Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ Респ. Олоҥхо киинэ “Чурапчы улууһа” муницип. тэриллии. – Дьокуускай : РИО ДДН им. А. Е. Кулаковского,- 371 с.
Олоҥхо 11556 строкалаах, орто кээмэйдээх эпическай айымньыга киирсэр. Сүрүн геройа үөһээ дойдуттан орто дойду олоҕун көмүскүүргэ, араҥаччылыырга ананан кэлбит. Кимиэхэ да хотторбот олус күүстээх, ким да албаһыгар, абыгар киирэн биэрбэт мындыр өйдөөх, ол гынан баран наһаа ыгым, олус түргэнник кыыһыран уотунан сардырҕыы түһэр, ох саатын кирсин таппытынан барар майгылаах.
Дьяконов, Н. М. Ала Хотоҕой : олоҥхо / Н. М. Дьяконов-Чөлөс ; Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн
ыытыыга, Саха Респ. нац. ком., Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ, Респ. Олоҥхо киинэ, “Чурапчы улууһа” муниципальнай тэриллии ; [хомуйан оҥордулар: К. Г. Макарова, Л. С. Сивцева ; киирии ыстатыйалары, текстологическай быһаарыылары, ыйынньыктары
оҥордо Е. М. Иванова]. – Дьокуускай : РИО ДДН им. А. Е. Кулаковского, 2015. – 201, [1] с. : ил., портр. ; 20 см. – (Чурапчы олоҥхото). – На якут. яз.
Н.М. Дьяконов-Чөлөс, Чурапчы улууһун Сылаҥ нэһилиэгин биллэр олоҥхоһута. Кини Аҕыс күннүк сири атаратын иһигэр хаалларар айдарыкы сиэр аттаах, айдааннаах үйэҕэ төрөөбүт Ала Хотоҕой олоҥхото ырытыллан, быһаарыллан бу кинигэҕэ тахсыбыт.
Уважаемые читатели! Все эти книги вы можете найти в нашей библиотеке. Смотрите Изучайте, читайте!
Рекомендуем к просмотру тематическую подборку электронных изданий якутского национального эпоса Олонхо в электронной библиотеке Национальной библиотеки Республики Саха (Якутия)
