Исиидэр Бараахап Өргүөт сиригэр

Исиидэр Бараахап 1898 сыллаахха олунньу 12 күнүгэр Үөһээ Бүлүүгэ Харбалаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Ийэтэ Өлөөнө, уолун Исиидэри, төрөөбүтэ аҕыйах хоммутун кэннэ, эрдэттэн кэпсэтэн, оҕону күрэтии бары үгэһин тутуһан, Өргүөккэ Чэччэйдэр диэн ыалга таһааран биэрбиттэр. Бараахап Микииппэр чугас аймаҕа – Чочу нэһилиэгин кинээһэ, Ыбыгыр Ньукулай улахан кыыһа Кэтириинэ Өргүөккэ Чэччэй Эҥиэнтэйгэ эргэ тахсан олороро. Чэччэйдэр олохторо Ньыкаакы диэн улахан күөл – Чыбыыда эбэ диэки. Бэс ыаллара олорбут сирдэрэ Өргүөт Күһүтүттэн 1,5 көс курдук, Быракаан үрэҕин уҥуоргутуттан саҕаланар, олорбут сирдэрэ саамай бултаах-балыктаах түбэнэн биллэрэ. Быракаан үрэх уҥуоргу өттүгэр киэҥ сиргэ күөллэр бааллар (Бэс ыаллара олохсуйбут сирдэрэ – Сайылык, Хомустаах, Кустаах,Туойдаах, Оттоох, Алыһардаах, Үкүкээт, Сордоҥноох), бу сирдэргэ элбэх өтөх оннуларын көрүөххэ сөп.

Өрөбөлүүссүйэ иннинэ кыанар өттө сүөһү иитэргэ, бултаан аһыырга табыгастаах улуу сиринэн ааҕаннар, сылгыларын-табаларын Чэччэйдэргэ Бэс күөллэригэр илдьэллэрэ, кыстаталлара үһү. Харбалаахтан баай Бараахап сүөһүтүн-сылгытын быһа Тонуулааҕынан илдьэн, ол Бэс күөллэригэр тутара дииллэрэ. (Тоҥуулаах диэн Тоҥуо үрэх буолуон сөп, былыр Харбалаах дьоно Тоҥуо үрэҕи батан Бэс ыалларыгар тиийэллэрэ үһү). Чэччэй Эҥиэнтэй Өргүөт нэһилиэгин Бэрэ аҕатын ууһун биир бастыҥ кырдьаҕаһа, сис ыал аҕа баһылыга этэ. Исиидэр кинилэргэ кэлэригэр уоллара Балла Чууда, ол эбэтэр Иуда Иннокентьевич Захаров (1889 с.т.)10 саастааҕа.

Чэччэйдэргэ Исиидэр 4 сааһыгар диэри иитиллибитин кэннэ (сорох ахтыыларга 9 сааһыгар). Микииппэр уолун төттөрү ылбыт.  Үгүс бириэмэтин эһэтин Бараах оҕонньору кытта атаарара, бултаһара, балыктаһара диэн ахталлар. Иитиллибит дьонунуун билсэрэ.

Өссө Исиидэр бэйэтэ кэпсиир үһү: үөрэнэ сылдьан сынньалаҥнарбар уонна сайын аайы, улаатыахпар дылы Бэс күөллэригэр бара турарым диэн. Хойут бииргэ иитиллибит быраатын Иуда Захаровы элбэх оҕолордоох киһи оҕолоргун үөрэттэриэххин наада, онон Бүлүү куоратыгар киирэн олор, мин көмөлөһүөм диэн, кинини сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ, бандьыыттар ааһааттарын кытта көһөрөн киллэрбитэ үһү. Онон Иуда Бүлүү куоратыгар колхозтааһын буолуон иннинэ көһөн киирэн, ханнык эрэ дьиэни булунан, олорбуттар. Куораттаах сиргэ тыаттан – Өргүөттэн ол-бу атыылаах, наадаларын булан ылаары, дьонноро-сэргэлэрэ түһэннэр, бэркэ абыранар сурахтааҕа. Өссө ону таһынан үөрэниэх баҕалаахтарга үөрэх аана кинилэринэн суол аһыллыбыта диэххэ сөп. Иуда Иннокентьевич (Балла Чууда) ииппит уола – Захаров Семен Иудович, Бүлүүгэ педучилищены, онтон Москватааҕы үрдүк партийнай үөрэҕи бүтэрэн, Сунтаар оройуонугар райком бастакы секретарынан үлэлээн олорбут. 1946 сыллаахха Үөһээ Бүлүү оройуонугар райком сэкирэтээринэн ананан кэлбитэ. Кэлин «Коммунизм сардаҥата» хаһыакка үлэлээбитэ.

            Уолларыгар ханыы хойут иккис уол Дьуона төрөөбүтэ, оҕонньор үс уолланыан баҕаран аймахтара Муксуун Лэбэрэнтэйиттэн Акыымы ииттибитэ. Онтон Анастасия диэн кыыс оҕону төрөөбүтэ. Анастасия бэрт кыра эрдэҕинэ ийэлэрэ Өлөөнө эмискэ ыалдьан өлбүтэ. Өлөөнө өлбүтүн кэннэ Микииппэр Лөкөй Хомустааҕыттан Көтөх кыыһа Алааппыйа диэн сааһыран эрэр дьахтары сүгүннэрбитэ. Алааппыйа сааһын баттаһа Балбаараны төрөппүтэ. Сааһыран баран Микииппэр кэлин Куойка уолун Кириили уонна өссө биир кыыһы ииттибитэ.

Төрөөбүт норуотун олоҕун оҥорон, сайдар суолун ыйан хаалларбыт уһулуччулаах биир дойдулаахпыт Исиидэр Бараахап оҕо сааһыгар  4 сыл олорбут Өргүөт нэһилиэгин маанылаах ыалын Чэччэйдэр тустарынан ахтан аастыбыт.

Өргүөт модельнай библиотекатын архыыбыттан

Үөһээ Бүлүүтээҕи киин библиотека кыраайы үөрэтэр отдела

“Өргүөт нэһилиэгэ” МТ им бэлиэтэ
Захаров Иуда Иннокентьевич, сааһа 36, 1925 сыл кулун тутар 4 к. Өргүөт нэһилиэгэ, Үөһээ Бүлүү улууһа